Boek 5/Thema: Beter onderwijs op maat met de Proeftuinen Linked Data

Het bieden van onderwijs op maat is een breed gedeelde wens van scholen. Dit betekent dat leraren de voortgang van leerlingen ten opzichte van leerdoelen moeten bijhouden en dat zij op zoek moeten naar het juiste leermiddel voor het juiste moment. Dat handwerk is arbeidsintensief en vaak ook omslachtig.

Door data aan elkaar te knopen (‘Linked Data’) zij leraren steeds beter in staat leerlingen op maat te begeleiden. De mogelijkheden die Linked Data biedt voor het onderwijs kunnen de leraar onder andere veel tijdswinst opleveren. Maar om dit voor elkaar te krijgen moeten leermaterialen wel eerst aan leerdoelen verbonden worden.

Die meerwaarde van een verbinding tussen leermaterialen en leerdoelen wordt kritisch onderzocht in de Proeftuinen van Kennisnet en SLO. In het verleden is al onderzoek gedaan met de Proeftuin Eindexamens in het voortgezet onderwijs en momenteel loopt er in het basisonderwijs een onderzoek met de Proeftuin Rekenen.

Proeftuin Eindexamens

Hoe werkt het? De Proeftuin Eindexamens is een online applicatie die de leerling helpt te analyseren waar hij of zij staat ten opzichte van het eindexamen. De applicatie koppelt verschillende oefenexamens aan diverse methodes, waarbij de leerdoelen van kernprogramma’s de verbindende schakel vormen. Door het maken van de oefenexamens krijgt de leerling inzicht in de mate waarin hij of zij onderwerpen en vaardigheden beheerst ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Op basis hiervan doet de applicatie een suggestie: deze hoofdstukken uit de methode, of uit zogenoemde ‘open content’, kun je doornemen om je kennis en vaardigheden bij te spijkeren.

De Proeftuin Eindexamens was beschikbaar voor leerlingen van havo 4 en 5, voor de vakken economie, aardrijkskunde, Engels, management & organisatie, biologie, scheikunde, wiskunde en natuurkunde.

Hieronder volgt een aantal bevindingen:

• Leerlingen kregen beter inzicht in de eigen sterktes en zwaktes waar het ging om beheersing van de leerstof.
• Leerlingen kregen een beter beeld van de veelvoorkomende onderdelen en onderwerpen in het eindexamen en van de onderdelen die belangrijk zijn.
• Docenten vonden de kernprogramma’s bij het oefenen van eindexamens van voldoende kwaliteit. De begrippen en termen noemden zij herkenbaar.
• Docenten voelden zich geholpen bij het aanbieden van onderwijs op maat doordat ze nu per leerling inzicht hadden in de mate van beheersing van de leerstof.
• Docenten hadden behoefte aan een uitbreiding van de rapportage. Meer specifiek: aan een klassenoverzicht zodat meerdere leerlingen die een onderwerp niet goed begrepen, als groep begeleid zouden kunnen worden.

Proeftuin Rekenen

In het basisonderwijs wordt het onderzoek op dit moment vervolgd met de Proeftuin Rekenen. Hoe werkt het? In de Proeftuin Rekenen vormen de leerjaardoelen Rekenen PO van SLO de centrale kapstok. De leerjaardoelenstructuur bestaat uit ongeveer zevenhondervijftig leerdoelen en bevat een set doelen per leerjaar van het basisonderwijs. Op deze manier heeft de leraar een richtlijn die hij kan gebruiken om zijn onderwijs vorm te geven wanneer hij niet met de structuur van een lesmethode werkt of flexibel wil omgaan met de lesmethode. Aan de leerjaardoelen zijn twee andere leerdoelenstructuren en vier veelgebruikte rekenmethodes gekoppeld.

Stel: een leraar werkt met de methode ‘Alles Telt!’ en hij behandelt met zijn leerlingen de opdracht ‘Dozen tellen’. Deze opdracht is gekoppeld aan het leerjaardoel ‘Ik kan tot tien tellen’. De leerlingen behalen resultaten door het maken van deze opdracht. De leraar kan vervolgens via het voortgangsoverzicht zien welke leerlingen moeite hebben met tot tien tellen. Via een klik bij de opdracht ‘Dozen tellen’ ziet hij bovendien dat dit leerjaardoel ook is gekoppeld aan drie andere rekenmethodes. De leraar kan op deze manier alternatieve opdrachten klaarzetten voor leerlingen die moeite hebben met het onderwerp, zodat zij extra kunnen oefenen.

Doordat er twee andere leerdoelenstructuren zijn verbonden aan de leerjaardoelen van SLO, kan de leraar er ook voor kiezen om met deze leerdoelen te werken. Op het moment dat hij bijvoorbeeld voor Cruciale Leermomenten kiest, zal die informatie zichtbaar worden als leerdoelinformatie bij de leermaterialen en in het voortgangsoverzicht.

Onderzoek

Het onderzoek naar het gebruik van de Proeftuin Rekenen in de klas richt zich onder andere op de volgende vragen:

• Hoe zorg je ervoor dat leermaterialen bij leerdoelen passen?
• Hoe zorg je ervoor dat getoonde informatie in een voortgangsoverzicht betrouwbaar is?
• Wat is mogelijk met bestaande leerdoelenstructuren, leermaterialen en huidige voorzieningen?
• Waar liggen knelpunten die moeten worden opgelost om te komen tot betrouwbare informatie?
• Hoe sluit het lesgeven vanuit leerdoelen in plaats van methodes aan bij de eisen van de onderwijsinspectie?

De lessen die uit de Proeftuin Rekenen worden getrokken, worden breed gedeeld zodat iedereen hiervan kan leren: scholen met betrekking tot vraagverheldering, leveranciers met betrekking tot product(door)ontwikkeling en de publieke sector met betrekking tot het aanscherpen van voorzieningen.

De pilots met de Proeftuin Rekenen lopen tot juli 2017. De resultaten van het onderzoek worden eind 2017 gedeeld via www.kennisnet.nl.

De sectie Onderwijs binnen het Platform Linked Data Nederland richt zich op het inventariseren en beschrijven van initiatieven binnen het onderwijs op het gebied van Linked Data. Hier gaat het in eerste instantie om het digitaal ontsluiten van het curriculum, maar ook de koppelingen naar bijvoorbeeld uitgevers, leermiddelencollecties, onderzoeksgegevens, professionaliseringsmateriaal en geodata. De activiteiten richten zich op: Het beschrijven van projecten; Voorbeelden geven over het gebruik van Linked Data binnen het onderwijs; Werkwijze en methodiek beschrijven voor het ontwikkelen Linked Data; Bronnen verzamelen wat betreft gebruik van Linked Data in het onderwijs; Verbindingen aangeven tussen lopende initiatieven en de rol van onderwijstoepassingen daarin.

Lalibel Mohaupt (Kennisnet) en Kees Hoogland (SLO)

www.kennisnet.nl + www.slo.nl + www.pilod.nl/wiki/Onderwijs

Linked Data is een internettechnologie waarmee je gestructureerde gegevens op een uniforme manier kunt beschrijven, modelleren, opslaan, publiceren en onderling kunt koppelen via het internet met behulp van RDF-gebaseerde open standaarden en URI's (bijv. W3C-aanbevelingen en vocabulaires).

Een sector is een deel van de economie. Het is een benaming voor alle bedrijven samen die actief zijn in een bepaalde categorie producten of diensten.