Boek 5/Thema: KOI zorgt voor sectoroverstijgende gegevensuitwisseling

Binnen onderwijssectoren en ketenprocessen vindt veel gegevensuitwisseling plaats. Hoewel deze gegevens veel overeenkomsten hebben, zijn er nog wel sterke verschillen in gegevensaanduiding en -definities. Het Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI) zorgt ervoor dat sectoroverstijgende gegevensuitwisseling mogelijk is.

In het onderwijs zijn veel verschillende organisaties bezig met het verwerken van informatie. Daarbij gaat het niet alleen om onderwijsinstellingen, maar bijvoorbeeld ook om educatieve uitgeverijen en leveranciers van elektronische leeromgevingen. Bij het uitwisselen van gegevens tussen deze organisaties is semantische overeenstemming noodzakelijk. Semantische overeenstemming houdt in: duidelijkheid over de overeenkomsten en over de verschillen tussen begrippen. Als je bijvoorbeeld op de basisschool zit, ben je een leerling. Op de middelbare school ben je een scholier. Afhankelijk van het soort onderwijs dat je daarna volgt, ben je een deelnemer of een student. Daarnaast kan het voorkomen dat dezelfde aanduidingen worden gebruikt voor wezenlijk andere betekenissen. Denk bijvoorbeeld aan het begrip ‘begindatum van de opleiding’. Is dat de beoogde datum waarop iemand aan zijn opleiding begint, de daadwerkelijke startdatum of de inschrijvingsdatum?

Modellen

Het gebruik van termen met verschillende betekenissen en verschillende betekenissen van een term kan een accurate en soepele gegevensuitwisseling in de weg staan. Daarom werkt het onderwijs aan een aantal modellen. Een voorbeeld daarvan is het domeinmodel Toetsen. Dit model legt een gemeenschappelijke begrippenset vast die alle belangrijke toetsprocessen dekt: het construeren van een toets, het plannen daarvan, het afnemen van de toets, het verwerken van de verzameling afnamegegevens en het beschikbaar stellen van de resultaten. Het domeinmodel Toetsen is toepasbaar in alle onderwijssectoren en heeft betrekking op alle soorten digitale en papieren toetsen: van oefeningen tot landelijke centrale examens. Alle begrippen in domeinmodellen, zoals het domeinmodel Toetsen, zijn gerelateerd aan het Kernmodel Onderwijsinformatie.

Transparantie en inzicht

Het Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI) zorgt ervoor dat organisaties in het onderwijs sectoroverstijgend gegevens kunnen uitwisselen. Het is een relationeel model waarin betekenis, gebruik en vorm van gegevens in samenhang worden gebracht. Het kernmodel biedt transparantie en inzicht in het bestaan van verschillende terminologie binnen de verschillende onderwijssectoren. Ook overbrugt het model die verschillen zonder een gemeenschappelijke taal voor te schrijven. Het KOI is een model in beweging. Dat houdt in dat het meegaat met nieuwe inzichten en veranderingen en er dus begrippen bij kan krijgen. Het kan er ook toe leiden dat er andere relaties tussen begrippen kunnen worden gelegd of dat begrippen weer uit het KOI worden gehaald. Het KOI is een onlosmakelijk onderdeel van de sectoroverstijgende onderwijsarchitectuur ROSA. Met de begrippen van het KOI kun je de weg vinden naar begrippen in andere modellen en semantische bronnen. Door de sterke verwevenheid met ROSA is het KOI een doeltreffend hulpmiddel om semantische knelpunten en kansen te ontdekken. Zowel ROSA als het KOI vallen onder governance van Edustandaard, het platform waar alle partijen binnen het onderwijsveld bij elkaar komen om afspraken te maken. Zo wordt bereikt dat het model en de bijbehorende begrippen direct toepasbaar zijn in het onderwijs.

Semantisch landschap

Een van de doelen van Edustandaard voor 2017 is het semantische landschap en de onderlinge relaties tussen begrippen verder uitbreiden en inzichtelijk maken voor de betrokkenen. Daardoor zullen nieuwe ketenuitwisselingen geënt worden op bestaande, gestandaardiseerde begrippen. Immers, de kracht van Linked Data is dat delen van bestaande modellen uit verschillende domeinen en toepassingen met elkaar gecombineerd kunnen worden. In 2016 is Edustandaard gestart met het in kaart brengen van de begrippen die aan de orde zijn bij onderwijsstandaarden. Een van die standaarden heeft betrekking op de uitwisseling van leerlinggegevens en resultaten. Als een school bijvoorbeeld gebruikmaakt van een applicatie van een uitgever waarmee leerlingen worden ondersteund bij het leren, moeten de resultaten daarvan kunnen worden overgedragen naar het leerlingvolgsysteem van de school. De digitale overdracht scheelt docenten veel tijd en bovendien voorkomt het fouten bij het overtypen van gegevens. Voordeel van een standaard voor deze uitwisseling van leerlinggegevens en resultaten is dat marktpartijen, zoals educatieve uitgeverijen en leveranciers van leerlingadministratiesystemen, minder koppelingen voor de uitwisseling hoeven te ontwikkelen en te onderhouden. Edustandaard heeft bekeken welke begrippen aan de orde zijn bij deze standaard en bij andere standaarden. Deze inventarisatie is een onderdeel van het inzichtelijk maken van het semantische onderwijslandschap met de centrale KOI-begrippen als ‘linking pins’. Daarmee helpt het KOI de hele onderwijssector in Nederland om te komen tot een gemeenschappelijke informatiehuishouding.

Elise Lustenhouwer (Kennisnet) en Jeroen Hamers (Kennisnet)

www.wikixl.nl/wiki/rosa/index.php/Kernmodel_Onderwijsinformatie

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat

Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI).