SKOS-concepten als temporele eigenschappen

Om semantische interoperabiliteit te bewerkstelligen is het nodig om zo veel mogelijk gebruik te maken van algemene semantiek wanneer datasets als Linked Data worden gepubliceerd. Het zoeken naar toepasselijke semantiek is vaak een fikse klus: het is de bedoeling semantiek te vinden die zo goed mogelijk en zo gedetailleerd mogelijk de data beschrijven.

Algemene semantiek kan worden onderverdeeld in twee vormen: taxonomieën en thesauri enerzijds, en ontologieën anderzijds. De eerste categorie is doorgaans gebaseerd op SKOS, die tweede op RDFS en/of OWL. Doordat het maken van een taxonomie of thesaurus wat laagdrempeliger en makkelijker is, doordat thesauri vaak categorieën beschrijven of codelijsten zijn, en doordat men een ontologie vaak breed toepasbaar wil laten zijn, is een veelvoorkomend verschijnsel dat thesauri meer begrippen omschrijven en gedetailleerder zijn dan ontologieën. Wanneer op het web naar semantiek wordt gezocht die zo goed mogelijk data-elementen in een te publiceren dataset beschrijven, is de kans groot dat men bij een thesaurus of taxonomie uitkomt.

Dit is althans gebleken bij het werken aan het publiceren van de dataset over kerkgebouwen in Nederland. Veel eigenschappen van kerken blijken niet accuraat met algemene ontologieën te kunnen worden beschreven, maar zijn wel terug te vinden in thesauri als de [Art & Architecture Thesaurus van het Getty-instituut http://www.getty.edu/research/tools/vocabularies/aat/] of de Erfgoedthesaurus van de RCE. Via de eigenschap [1] kunnen dat soort termen als eigenschappen worden gebruikt. Van een kerkgebouw (en van de hele dataset ook) kan bijvoorbeeld worden beweerd:

<http://purl.org/dc/terms/subject> <http://vocab.getty.edu/aat/300007466> <http://purl.org/dc/terms/subject> <http://data.cultureelerfgoed.nl/semnet/c15af234-87b0-433c-bbe1-880a6f717057>

De URIs van SKOS-concepten worden dus als object in een RDF-triplet gebruikt. Maar soms willen we ook een waarde toekennen aan een SKOS-concept. In het geval van de kerkendataset gaat het om een tijd, maar misschien zijn er voorbeelden waar men een andere datatype (tekst of getal bijvoorbeeld) aan een SKOS-concept zou willen toekennen. Deze pagina gaat alleen over het geval waarbij het wenselijke is een SKOS-concept aan een tijd te koppelen.

Modellering via gebeurtenissen (events)

De kerkendataset bevat verschillende gegevens over zaken die een kerkgebouw mee kan maken: het wordt in gebruik genomen, geconsecreerd, gerestaureerd of uit gebruik genomen. Dit soort eigenschappen vinden we niet zo snel in algemene ontologieën, maar eerder in thesauri. Zo bevat de erfgoedthesaurus de concepten restauratie ([2]) en consecratie ([3]). Hoe moeten we het nu aanpakken als we een tijd aan dit soort begrippen willen toekennen? Bijvoorbeeld: kerk X werd in 1923 geconsecreerd en in 1959 gerestaureerd?

Een stap in de goede richting lijkt het definiëren van een gebeurtenis (event). Om vast te leggen dat iets een gebeurtenis is hebben we de keuze uit meerdere vocabularia, zoals:

1. De Simple Event Model Ontology (http://semanticweb.cs.vu.nl/2009/11/sem/semdoc.html)
2. De Event Ontology (http://motools.sourceforge.net/event/event.html)
3. http://linkedevents.org/ontology/#term-Event
4. http://dublincore.org/documents/dcmi-terms/#dcmitype-Event
5. http://www.cidoc-crm.org/cidoc-crm/E5_Event

Via een event kan een begrip als consecratie aan een tijd worden gekoppeld, bijvoorbeeld:

<c17/consecration> 
   a dcterms:event, cidoc:E5_Event ; 
   dcterms:date "1901"^^xsd:gYear ; 
   dcterms:subject aat:300069272 .

Het probleem is dan: Hoe kan de gebeurtenis aan de kerk worden gekoppeld? Er zijn vele manieren om gebeurtenissen vast te leggen, maar om vast te leggen dat iets een gebeurtenis meemaakt lijken er geen eigenschappen te vinden te zijn in vocabularia over gebeurtnissen.

Upper ontologies

Een oplossing voor dit probleem kan gevonden worden als wordt gekeken naar heel algemene vocabularia - upper ontologies (zie https://en.wikipedia.org/wiki/Upper_ontology). In verschillende algemene ontologiën is het begrip "event" als klasse opgenomen, en zijn er ook diverse eigenschappen die kunnen worden gebruikt om van en naar een gebeurtenis te verwijzen. Voor het koppelen van een gebeurtenis aan een kerkgebouw lijken de volgende eigenschappen gebruikt te kunnen worden:

• uit DUL: http://www.ontologydesignpatterns.org/ont/dul/DUL.owl#isParticipantIn
• uit CIDOC-CRM: http://www.cidoc-crm.org/cidoc-crm/P12i_was_present_at
• uit UMBEL: http://umbel.org/umbel#relatesToEvent

Een gegevensverzameling is een verzameling RDF-triples, die wordt gepubliceerd, onderhouden of geaggregeerd door één aanbieder.

Simple Knowledge Organization System (SKOS) is een internationale standaard voor het maken van taxonomieen en thesauri

RDFS Schema (RDFS).

De Web Ontology Language (OWL) is de standaard van W3C voor het definiëren van ontologieën voor het wereldwijd web. Deze ontologieën worden door de formele semantiek gekenmerkt, gebaseerd op de standaard RDF voor objecten van W3C.

In de klassieke betekenis is een thesaurus een soort naslagwerk. Een thesaurus gebruikt men om het exacte woord voor een voorwerp (een bepaalde vakterm) of een woord met de gewenste connotatie (uit stijloverwegingen) te vinden.

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat

Een Uniform Resource Identifier (URI), is een internet-protocolelement, gebaseerd op eerdere voorstellen van Tim Berners-Lee. Het is een unieke benaming van een bron, een stuk informatie, data of dergelijke.

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat

In de klassieke betekenis is een thesaurus een soort naslagwerk. Een thesaurus gebruikt men om het exacte woord voor een voorwerp (een bepaalde vakterm) of een woord met de gewenste connotatie (uit stijloverwegingen) te vinden.

Formele definitie van de klassen, eigenschappen en relaties van een datastructuur en de bijbehorende constraints als een knowledge graph